Α. Κλιμακούμενη προσέγγιση στον ρυθμιστικό έλεγχο
Με βάση τον
περί Προστασίας από Ιονίζουσες Ακτινοβολίες και Πυρηνικής και Ραδιολογικής Ασφάλειας και Προστασίας Νόμο του 2018, οι πρακτικές, πηγές και εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Νόμου υπόκεινται σε ρυθμιστικό έλεγχο για σκοπούς ακτινοπροστασίας και ραδιολογικής ή πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας, μέσω
γνωστοποίησης (notification) ή
έγκρισης (authorisation) και κατάλληλων
επιθεωρήσεων και, όπου απαιτείται,
ενεργειών επιβολής.
Β1. Γνωστοποίηση
Η
γνωστοποίηση στην Υπηρεσία Ελέγχου για την έναρξη πρακτικής που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Νόμου αποτελεί το πρώτο επίπεδο ρυθμιστικού ελέγχου στην εφαρμογή κλιμακούμενης προσέγγισης. Η
γνωστοποίηση στην Υπηρεσία Ελέγχου γίνεται
πριν από την έναρξη της πρακτικής. Τυχόν έναρξη τέτοιας πρακτικής χωρίς αυτή να γνωστοποιηθεί στην Υπηρεσία Ελέγχου αποτελεί αδίκημα με βάση τον πιο πάνω Νόμο και υπόκειται σε ανάλογες ενέργειες επιβολής.
Για τις πρακτικές για τις οποίες απαιτείται γνωστοποίηση, η Υπηρεσία Ελέγχου έχει καθορίσει τη μορφή της γνωστοποίησης και τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται μαζί με τη γνωστοποίηση αυτή. Το
έντυπο γνωστοποίησης που υποβάλλεται στην Υπηρεσία Ελέγχου είναι αναρτημένο στην κατηγορία
Έντυπα και Αιτήσεις. Γνωστοποιήσεις που δεν υποβάλλονται με τη χρήση του εντύπου αυτού δεν θα λαμβάνονται υπόψη.
Οι
πρακτικές για τις οποίες απαιτείται γνωστοποίηση και οι
διαδικασίες, απαιτήσεις και δικαιολογητικά που πρέπει να υποβάλλονται μαζι με τη γνωστοποίηση καθορίζονται στη Γνωστοποίηση του Αρχιεπιθεωρητή με τίτλο
«Η περί Προστασίας από Ιονίζουσες Ακτινοβολίες και Πυρηνικής και Ραδιολογικής Ασφάλειας και Προστασίας (Προδιαγραφές για πρακτικές, διαδικασίες και απαιτήσεις ρυθμιστικού ελέγχου που αφορούν στη γνωστοποίηση ή στην παραχώρηση έγκρισης μέσω καταχώρησης ή αδειοδότησης) Γνωστοποίηση του 2019» (Κ.Δ.Π. 153/2019), η οποία δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας της 10ης Μαΐου 2019, δυνάμει του άρθρου 63 του περί Προστασίας από Ιονίζουσες Ακτινοβολίες και Πυρηνικής και Ραδιολογικής Ασφάλειας και Προστασίας Νόμου του 2018, κατ’ εφαρμογή των άρθρων 13 και 14 του Νόμου αυτού.
Β2. Πρακτικές που υπόκεινται σε γνωστοποίηση
Συνοπτικά, οι πρακτικές που υπόκεινται σε γνωστοποίηση είναι οι ακόλουθες:
1. Πρακτικές σε εργασιακούς χώρους όπου η μέση ετήσια τιμή στις συγκεντρώσεις ραδονίου συνεχίζουν να υπερβαίνουν το εθνικό επίπεδο αναφοράς των 300 Bq m
-3 κατά μέσο όρο ετησίως, όπως καθορίζεται στους Κανονισμούς, παρά τα μέτρα που λαμβάνονται σύμφωνα με την αρχή της βελτιστοποίησης που αναφέρεται στο εδάφιο (2) του άρθρου 10 του Νόμου και ορίζεται περαιτέρω στους Κανονισμούς
2. Καταστάσεις υφιστάμενης έκθεσης που προκαλούν ανησυχία από άποψης ακτινοπροστασίας, για τις οποίες μπορεί να αποδοθεί νομική ευθύνη, σύμφωνα με το άρθρο 57(3) του Νόμου και οι οποίες αντιμετωπίζονται ως καταστάσεις σχεδιασμένης έκθεσης
3. Πρακτικές που προσδιορίζονται σύμφωνα με το άρθρο 19 του Νόμου και οι οποίες, παρά τα κριτήρια εξαίρεσης που προβλέπονται στο άρθρο 16 του Νόμου, δύνανται να προκαλέσουν την παρουσία φυσικών ραδιονουκλιδίων στο νερό, η οποία ενδεχομένως να επηρεάσει την ποιότητα της παροχής πόσιμου νερού ή άλλες οδούς έκθεσης, ώστε να μην μπορεί να παραβλεφθεί από άποψης ακτινοπροστασίας
4. Πρακτικές που περιλαμβάνουν φυσικά ραδιενεργά υλικά με συγκεντρώσεις ενεργότητας, οι οποίες υπερβαίνουν μέχρι και 10 φορές τις τιμές που καθορίζονται στο Τμήμα Β του Μέρους ΙΙ του Τρίτου Πίνακα του Νόμου
5. Ανθρώπινες δραστηριότητες που αφορούν ραδιομιασμένα υλικά και δεν εμπίπτουν στις εγκεκριμένες εκλύσεις ή αποδεσμευμένα υλικά με βάση το άρθρο 18 του Νόμου και, συνεπώς, πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κατάσταση σχεδιασμένης έκθεσης:
(α) ανακύκλωση υπολειμμάτων από τις βιομηχανίες επεξεργασίας φυσικών ραδιενεργών υλικών σε οικοδομικά υλικά
(β) τελική διάθεση, ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση φυσικών ραδιενεργών υλικών που προκύπτουν από μια δραστηριότητα που εμπίπτει στις διατάξεις του άρθρου 19 του Νόμου
6. Μεταφορά:
(α) εξαιρούμενων πακέτων (exempted packages) με ραδιενεργά υλικά (UN 2908, UN 2909, UN 2910, UN 2911 και UN 3507)
(β) ραδιενεργών υλικών χαμηλής ειδικής ενεργότητας (LSA-I, LSA-II και LSA-III) που δεν είναι σχάσιμα ή για τα οποία ισχύει εξαίρεση από τα σχάσιμα υλικά (UN 2912, UN 3321 και UN 3322)
(γ) επιφανειακά ραδιομιασμένων αντικειμένων, για τα οποία τα ραδιενεργά υλικά δεν είναι σχάσιμα ή για τα οποία ισχύει εξαίρεση από τα σχάσιμα υλικά (SCO-1 ή SCO-2) (UN 2913)
όπως αυτά ορίζονται:
(α) αναφορικά με τον ορισμό και περιγραφή των ραδιενεργών υλικών, στη σειρά Κανονισμών του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας με τίτλο “IAEA Safety Standards for protecting people and the environment, Specific Safety Requirements No. SSR-6 (Rev. 1): Regulations for the Safe Transport of Radioactive Material (2018 Edition)”,
(β) αναφορικά με την κατηγοριοποίηση των υλικών ή πακέτων που περιέχουν ραδιενεργά υλικά κατά UN, στις Συστάσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με τίτλο “Recommendations on the Transport of Dangerous Goods, Model Regulations, Volume I, Nineteenth revised edition, United Nations, New York and Geneva, 2015”,
ή σε μεταγενέστερες τροποποιήσεις ή επανεκδόσεις τους.
Γ1. Έγκριση (μέσω καταχώρησης ή αδειοδότησης)
Οι γνωστοποιηθείσες πρακτικές που δεν εξαιρούνται από την υποχρέωση έγκρισης υπόκεινται σε ρυθμιστικό έλεγχο μέσω
καταχώρησης (registration) ή
αδειοδότησης (licensing).
Δεν απαιτείται χωριστή γνωστοποίηση όταν η επιχείρηση υποβάλλει αίτηση για έγκριση.
Η Υπηρεσία Ελέγχου είναι αρμόδια να καθορίζει τις
διαδικασίες, απαιτήσεις και δικαιολογητικά που απαιτούνται για την παραχώρηση
έγκρισης μέσω καταχώρησης ή αδειοδότησης για πηγές και πρακτικές με ιονίζουσες ακτινοβολίες.
Οι
πρακτικές που υπόκεινται σε έγκριση μέσω καταχώρησης ή
έγκριση μέσω αδειοδότησης, καθώς και οι
διαδικασίες, απαιτήσεις και δικαιολογητικά που απαιτούνται για την παραχώρηση
έγκρισης μέσω καταχώρησης ή αδειοδότησης για πηγές και πρακτικές με ιονίζουσες ακτινοβολίες, καθορίζονται επίσης στη Γνωστοποίηση του Αρχιεπιθεωρητή με τίτλο «
Η περί Προστασίας από Ιονίζουσες Ακτινοβολίες και Πυρηνικής και Ραδιολογικής Ασφάλειας και Προστασίας (Προδιαγραφές για πρακτικές, διαδικασίες και απαιτήσεις ρυθμιστικού ελέγχου που αφορούν στη γνωστοποίηση ή στην παραχώρηση έγκρισης μέσω καταχώρησης ή αδειοδότησης) Γνωστοποίηση του 2019» (Κ.Δ.Π. 153/2019).
Η
έγκριση μέσω καταχώρησης ή αδειοδότησης παραχωρείται στην επιχείρηση από την Υπηρεσία Ελέγχου μετά από
γραπτή αίτηση της επιχείρησης προς την Υπηρεσία Ελέγχου, η οποία στην περίπτωση της έγκρισης μέσω αδειοδότησης περιέχει ή δύναται να περιέχει
όρους, απαιτήσεις και προϋποθέσεις (άρθρο 20 του Νόμου).
Η επιχείρηση που αιτείται έγκρισης υποχρεούται να επιδείξει και τεκμηριώσει επαρκώς ότι διασφαλίζεται η τήρηση επαρκών επιπέδων πυρηνικής ή ραδιολογικής ασφάλειας, προστασίας και ακτινοπροστασίας στην εγκατάστασή της και κατά τη διεξαγωγή οποιασδήποτε πρακτικής.
Για τις πρακτικές για τις οποίες απαιτείται έγκριση, η Υπηρεσία Ελέγχου έχει καθορίσει τη μορφή της έγκρισης και τις πληροφορίες που παρέχονται μαζί με την αίτηση για παραχώρηση έγκρισης. Το
έντυπο αίτησης για παραχώρηση έγκρισης μέσω καταχώρησης ή
αδειοδότησης είναι αναρτημένο στην κατηγορία
Έντυπα και Αιτήσεις και όλες οι αιτήσεις για έγκριση πρέπει να υποβάλλονται στην Υπηρεσία Ελέγχου με τη χρήση του εντύπου αυτού. Αιτήσεις που δεν υποβάλλονται με τη χρήση του εντύπου αυτού δεν θα λαμβάνονται υπόψη.
Το Τμήμα ΙΙΙ («Διαδικασίες που αφορούν Εγκρίσεις») του Μέρους IV («Απαγόρευση και Ρυθμιστικός Έλεγχος Πρακτικών») του Νόμου αναφέρεται σε διαδικασίες που αφορούν σε εγκρίσεις, μεταξύ των οποίων στους όρους, απαιτήσεις και προϋποθέσεις έγκρισης μέσω αδειοδότησης.
Εξαιρουμένων των περιπτώσεων παραχώρησης έγκρισης μέσω αδειοδότησης για μεταφορά, εισαγωγή, εξαγωγή, αποστολή ή προμήθεια ραδιενεργών πηγών ή γεννητριών ακτινοβολίας ή επιταχυντών, προτού θέσει, διαφοροποιήσει, ετοιμάσει ή λάβει απόφαση για όρους, απαιτήσεις και προϋποθέσεις σε σχέση με την παραχώρηση έγκρισης μέσω αδειοδότησης, η Υπηρεσία Ελέγχου συμβουλεύεται την
Τεχνική Επιτροπή Αδειοδότησης που προβλέπεται στον Νόμο.
Η αρμόδια Aρχή δύναται να καθορίζει
τέλη για διάφορες υπηρεσίες που προσφέρει (περιλαμβανομένων και των πιο πάνω υπηρεσιών), τα οποία η επιχείρηση, ο εργοδότης, ένα άτομο ή άλλος φορέας υποχρεούται να καταβάλει μέσα σε καθορισμένη χρονική περίοδο.
Γ2. Πρακτικές που υπόκεινται σε έγκριση μέσω καταχώρησης
1. Πρακτικές με γεννήτριες ακτινοβολίας που χρησιμοποιούνται για σκοπούς οδοντιατρικών εφαρμογών και μέτρησης οστικής μάζας
2. Πρακτικές με γεννήτριες ακτινοβολίας που χρησιμοποιούνται για μη ιατρική απεικονιστική έκθεση και λειτουργούν με διαφορά δυναμικού μικρότερη από 200 kV, εξαιρουμένων των πρακτικών υπολογιστικής τομογραφίας (CT)
3. Πρακτικές με ανοικτές ραδιενεργές πηγές με ανώτατη συνολική ετήσια συγκέντρωση ενεργότητας τα 100 MBq για σκοπούς εργαστηριακών (in vitro) ιατρικών ή μη ιατρικών εφαρμογών
4. Πρακτικές με κλειστές ραδιενεργές πηγές Κατηγορίας 5 [σύμφωνα με τον Οδηγό Ασφάλειας του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας “Categorization of Radioactive Sources” RS-G-1.9 (Βιέννη, 2005), όπως τυχόν τροποποιηθεί ή αντικατασταθεί]
5. Πρακτικές που περιλαμβάνουν φυσικά ραδιενεργά υλικά, οι συγκεντρώσεις ενεργότητας των οποίων είναι τουλάχιστον 10 φορές μεγαλύτερες από τις τιμές που καθορίζονται στο Τμήμα Β του Μέρους ΙΙ του Τρίτου Πίνακα του Νόμου
6. Εισαγωγή, εξαγωγή, προμήθεια, μεταφορά και κάθε άλλη πρακτική με γεννήτριες ακτινοβολίας για ιατρική ή μη ιατρική έκθεση, ανεξαρτήτως εφαρμοζόμενης διαφοράς δυναμικού, που διεξάγεται πριν το στάδιο της εγκατάστασης και θέσης της γεννήτριας σε λειτουργήσιμη κατάσταση ώστε να δύναται να προκαλέσει έκθεση
7. Μεταφορά:
(α) ραδιενεργών υλικών σε πακέτα τύπου Α (είτε είναι σχάσιμα ή για τα οποία ισχύει εξαίρεση από τα σχάσιμα υλικά είτε όχι) (UN 2915, UN 3327, UN 3332 και UN 3333)
(β) ραδιενεργών υλικών χαμηλής ειδικής ενεργότητας (LSA-ΙΙ και LSA-III) που είναι σχάσιμα (UN 3324 και UN 3325)
(γ) επιφανειακά ραδιομιασμένων αντικειμένων με ραδιενεργό υλικό που είναι σχάσιμο (SCO-1 ή SCO-2) (UN 3326)
όπως αυτά ορίζονται:
(α) αναφορικά με τον ορισμό και περιγραφή των ραδιενεργών υλικών, στη σειρά Κανονισμών του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας με τίτλο “IAEA Safety Standards for protecting people and the environment, Specific Safety Requirements No. SSR-6 (Rev. 1): Regulations for the Safe Transport of Radioactive Material (2018 Edition)”,
(β) αναφορικά με την κατηγοριοποίηση των υλικών ή πακέτων που περιέχουν ραδιενεργά υλικά κατά UN, στις Συστάσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με τίτλο “Recommendations on the Transport of Dangerous Goods, Model Regulations, Volume I, Nineteenth revised edition, United Nations, New York and Geneva, 2015”,
ή σε μεταγενέστερες τροποποιήσεις ή επανεκδόσεις τους.
Γ3. Γενικοί Όροι που αφορούν την παραχώρηση εγκρίσεων μέσω καταχώρησης
Η αρμόδια Αρχή έχει εκδόσει Γενικούς Όρους που αφορούν τις πρακτικές που υπόκεινται σε, και για τις οποίες παραχωρεί, εγκρίσεις μέσω καταχώρησης. Οι Γενικοί αυτοί Όροι είναι οι εξής:
Γ4. Πρακτικές που υπόκεινται σε έγκριση μέσω αδειοδότησης
1. Εκούσια χορήγηση ραδιενεργών ουσιών σε ανθρώπους και, στον βαθμό που αφορά την ακτινοπροστασία των ανθρώπων, σε ζώα, με σκοπό την ιατρική ή κτηνιατρική διάγνωση, θεραπεία ή έρευνα
2. Λειτουργία και αποξήλωση κάθε πυρηνικής εγκατάστασης και εκμετάλλευση και κλείσιμο ορυχείων ουρανίου
3. Εκούσια προσθήκη ραδιενεργών ουσιών στην παραγωγή ή παρασκευή καταναλωτικών προϊόντων ή άλλων προϊόντων, περιλαμβανόμενων των ιατρικών προϊόντων (ραδιοφαρμακευτικών προϊόντων), καθώς και η εισαγωγή ή εξαγωγή αυτών των προϊόντων
4. Κάθε πρακτική που αφορά κλειστές πηγές υψηλής ενεργότητας
5. Λειτουργία, αποξήλωση και κλείσιμο οποιασδήποτε εγκατάστασης για τη μακροχρόνια αποθήκευση ή διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων, περιλαμβανόμενων των εγκαταστάσεων που διαχειρίζονται ραδιενεργά απόβλητα για τον σκοπό αυτό
6. Πρακτικές που έχουν ως αποτέλεσμα την έκλυση σημαντικών ποσοτήτων ραδιενεργού υλικού, μέσω αέριων ή υγρών λυμάτων, στο περιβάλλον
7. Πρακτικές με γεννήτριες ακτινοβολίας για ιατρική έκθεση, άλλες από αυτές που καθορίζονται στο είδος πρακτικών 1 πιο πάνω που υπόκεινται σε καταχώρηση
8. Πρακτικές με γεννήτριες ακτινοβολίας που χρησιμοποιούνται για μη ιατρική απεικονιστική έκθεση, άλλες από αυτές που καθορίζονται στο είδος πρακτικών 2 του Δεύτερου Πίνακα της παρούσας γνωστοποίησης, δηλαδή που λειτουργούν με διαφορά δυναμικού μεγαλύτερη από 200 kV, περιλαμβανομένων των πρακτικών υπολογιστικής τομογραφίας (CT)
9. Πρακτικές με πάσης φύσης επιταχυντές για ιατρική έκθεση ή για μη ιατρική απεικονιστική έκθεση, πλην των ηλεκτρονικών μικροσκοπίων
10. Πρακτικές με κλειστές ή ανοικτές ραδιενεργές πηγές, άλλες από αυτές που καθορίζονται στα είδη πρακτικών 3 και 4 του Δεύτερου Πίνακα της παρούσας γνωστοποίησης. Νοείται ότι στις ραδιενεργές πηγές αυτές περιλαμβάνεται κάθε τύπος πυρηνικού σχάσιμου υλικού
11. Μεταφορά:
(α) ραδιενεργών πηγών που εμπίπτουν στα είδη πρακτικών 4 του παρόντος Πίνακα
(β) ραδιενεργών υλικών ή πακέτων οποιουδήποτε άλλου τύπου πέραν από τύπου Α (τύπου B(U), B(M) ή C) (UN 2916, UN 3328, UN 2917, UN 3329, UN 3323 και UN 3330)
(γ) ραδιενεργών υλικών που υπόκεινται σε ειδική διάταξη (special arrangement) (UN 2919 και UN 3331)
(δ) εξαφθοριούχου ουρανίου (UN 2977, UN 2978, UN 3507)
όπως αυτά ορίζονται:
(α) αναφορικά με τον ορισμό και περιγραφή των ραδιενεργών υλικών, στη σειρά Κανονισμών του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας με τίτλο “IAEA Safety Standards for protecting people and the environment, Specific Safety Requirements No. SSR-6 (Rev. 1): Regulations for the Safe Transport of Radioactive Material (2018 Edition)”,
(β) αναφορικά με την κατηγοριοποίηση των υλικών ή πακέτων που περιέχουν ραδιενεργά υλικά κατά UN, στις Συστάσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με τίτλο “Recommendations on the Transport of Dangerous Goods, Model Regulations, Volume I, Nineteenth revised edition, United Nations, New York and Geneva, 2015”,
ή σε μεταγενέστερες τροποποιήσεις ή επανεκδόσεις τους.
Δ. Ειδικές απαιτήσεις, πρότυπα και προδιαγραφές για πρακτικές που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Νόμου
Ο Αρχιεπιθεωρητής έχει προβεί στην έκδοση σειράς Κανονιστικών Διοικητικών Πράξεων (ειδικών απαιτήσεων, προτύπων, προδιαγραφών και κωδίκων πρακτικής) υπό τη μορφή Γνωστοποιήσεων στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας. Οι Γνωστοποιήσεις αυτές καλύπτουν θέματα όπως:
- Εκπαίδευση και Κατάρτιση στην Ακτινοπροστασία και την Πυρηνική και Ραδιολογική Ασφάλεια και Προστασία
- Έλεγχος και Ανάκτηση Έκθετων Ραδιενεργών Πηγών και Αντιμετώπιση Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης λόγω Έκθετων Πηγών
- Ακτινοπροστασία των Μελών του Κοινού
- Ταξινόμηση σε Ελεγχόμενες και Επιβλεπόμενες Περιοχές
- Ρόλος, Ανάθεση Καθηκόντων και Πρακτικές για τον διορισμό Υπεύθυνου Ακτινοπροστασίας
- Καθορισμός και Εφαρμογή Διαγνωστικών Επιπέδων Αναφοράς για Ακτινοδιαγνωστικές Εξετάσεις
- Ατομική Ακτινολογική Παρακολούθηση
- Εφαρμογή Συστήματος Διαχείρισης από την Επιχείρηση ή τον Εργοδότη
- Διεξαγωγή Εκτίμησης των Κινδύνων από την Επιχείρηση ή τον Εργοδότη
- Εφαρμογή Τοπικών Κανόνων, Επίβλεψη των Ταξινομημένων Περιοχών και Εφαρμογή Πρόσθετων Απαιτήσεων για Ταξινομημένες Περιοχές
- Ασφάλεια και Προστασία στη Μεταφορά Ραδιενεργών Υλικών.
Τα κείμενα των Γνωστοποιήσεων αυτών είναι διαθέσιμα στην ενότητα Νομοθεσία >
Κανονισμοί.
ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Επικαιρ. 19.7.2023