Κυπριακή Δημοκρατία
Κυπριακή Δημοκρατία - Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας
Ακτινοπροστασία > Εισαγωγή - Αρμοδιότητες

Ακτινοπροστασία



Εισαγωγή - Αρμοδιότητες

Η Υπηρεσία Ελέγχου και Επιθεώρησης για Ακτινοβολίες (ΥΠΕΛ) ιδρύθηκε το 2002 και λειτουργεί ως Κλάδος Ακτινοπροστασίας εντός του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, με βάση τον περί Προστασίας από Ιονίζουσες Ακτινοβολίες και Πυρηνικής και Ραδιολογικής Ασφάλειας και Προστασίας Νόμο του 2018.

Η ΥΠΕΛ εφαρμόζει νομοθεσία για Ακτινοπροστασία και Πυρηνική / Ραδιολογική Ασφάλεια (safety) και Προστασία (security), περιλαμβανομένων της διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων, της παρακολούθησης των επιπέδων ραδιενέργειας στο περιβάλλον, της ετοιμότητας για αποφυγή και αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών με ακτινοβολίες ή ραδιολογικών/πυρηνικών ατυχημάτων, καθώς και του ελέγχου της διακίνησης ραδιενεργών υλικών. Στη νομοθεσία αυτή καθορίζεται το γενικό πλαίσιο υποχρεώσεων και διαδικασιών για αδειοδότηση όλων των πηγών ιονίζουσας ακτινοβολίας και των δραστηριοτήτων στις οποίες γίνεται χρήση ή συμβαίνει έκθεση σε ιονίζουσες ακτινοβολίες, καθώς και τα μέτρα προστασίας από κινδύνους που είναι πιθανόν να δημιουργούνται από ιονίζουσες ακτινοβολίες και παρέχεται εξουσία στο Υπουργικό Συμβούλιο να εκδίδει Κανονισμούς. Με βάση τη νομοθεσία αυτή, αρμόδια Αρχή στην Κύπρο για Ακτινοπροστασία και Πυρηνική Ασφάλεια και Προστασία είναι ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και αρμόδια για την εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής είναι η ΥΠΕΛ/ΤΕΕ.

Αποστολή της Υπηρεσίας Ελέγχου είναι η προστασία του πληθυσμού, των εργαζομένων και του περιβάλλοντος από ιονίζουσες ακτινοβολίες προερχόμενες από:
  • καταστάσεις σχεδιασμένης έκθεσης, όπως είναι η χρήση ακτινολογικών συστημάτων σε ιατρικά μηχανήματα, η λειτουργία ραδιενεργών πηγών στη βιομηχανία κ.λπ. Σε αυτές τις καταστάσεις μπορεί να υπάρξει έκθεση:
    • των εργαζομένων (π.χ. χειριστές μηχανημάτων που εκπέμπουν ακτινοβολία)
    • του κοινού (π.χ. άτομα που επισκέπτονται τους χώρους)
    • των ασθενών που υποβάλλονται σε κάποια ιατρική έκθεση
  • καταστάσεις υφιστάμενης έκθεσης, που αφορούν πηγές ακτινοβολίας που δεν είναι γνωστή η ύπαρξή τους ή που δεν ήταν υπό ρυθμιστικό έλεγχο. Σε αυτές τις καταστάσεις μπορεί να υπάρξει έκθεση:
    • των εργαζομένων στο χώρο (π.χ. εργαζόμενοι σε περιβάλλον με αυξημένη φυσική ραδιενέργεια)
    • του κοινού (π.χ. διαμονή σε περιβάλλον με υψηλή συγκέντρωση ραδονίου)
  • καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, που αφορούν περιπτώσεις που υπάρχει απροσδόκητη εξέλιξη μιας σχεδιασμένης κατάστασης ή μία έκνομη πράξη. Σε αυτές τις καταστάσεις μπορεί να υπάρξει έκθεση τόσο των εργαζομένων (π.χ. πρώτων ανταποκριτών, πυροσβεστών) όσο και του κοινού.

Βασικοί στόχοι της ΥΠΕΛ είναι:
  • η διασφάλιση επαρκών επιπέδων προστασίας για τους εργαζόμενους, το κοινό, τους ασθενείς και το περιβάλλον από τους κινδύνους που εγκυμονεί η έκθεση σε ιονίζουσες ακτινοβολίες σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες, όπως η ιατρική, η βιομηχανία, οι κατασκευές, η γεωργία και η έρευνα ή η απελευθέρωση ή διασπορά ραδιενεργών υλικών ή η ραδιομίανση στο περιβάλλον, μέσω ενός ολοκληρωμένου συστήματος ακτινοπροστασίας και πυρηνικής ασφάλειας·
  • η διασφάλιση επαρκούς επιπέδου προστασίας για τους εργαζομένους και άλλα πρόσωπα στο εργασιακό περιβάλλον, από τους κινδύνους που πιθανόν να προκύψουν από την έκθεση σε μη-ιονίζουσες ακτινοβολίες (ηλεκτρομαγνητικά πεδία· τεχνητή οπτική ακτινοβολία).

Στο πιο πάνω πλαίσιο, η ΥΠΕΛ, μεταξύ άλλων:
  • καθορίζει επίπεδα ασφάλειας και υγείας για πρακτικές οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στην υγεία λόγω έκθεσης σε ιονίζουσα ακτινοβολία ή μπορεί να καταστρέψουν το περιβάλλον ή να οδηγήσουν σε απώλεια χρήσης περιουσίας λόγω απελευθέρωσης ή διασποράς ραδιενεργών ουσιών ή λόγω ραδιενεργού μιάνσεως,
  • εγκρίνει και επιθεωρεί πηγές ιονίζουσας ακτινοβολίας και πρακτικές στις οποίες χρησιμοποιείται ιονίζουσα ακτινοβολία ή άτομα εκτίθενται σε ιονίζουσα ακτινοβολία, με σκοπό την προστασία των εργαζομένων, του κοινού και του περιβάλλοντος,
  • τηρεί αρχεία πηγών και πρακτικών ιονίζουσας ακτινοβολίας και παρακολουθεί τις δόσεις που δέχονται οι εργαζόμενοι, το κοινό και οι ασθενείς που εκτίθενται σε ιονίζουσα ακτινοβολία,
  • ετοιμάζει νομοθεσία και παρέχει συμβουλές, καθοδήγηση και ενημέρωση σε όσους χρησιμοποιούν ιονίζουσα ακτινοβολία και στο κοινό,
  • αναγνωρίζει την ικανότητα προσώπων και υπηρεσιών να παρέχουν υπηρεσίες δοσιμετρίας και επαγγελματικής υγείας και εμπειρογνωμοσύνης στον τομέα της ακτινοπροστασίας και πυρηνικής και ραδιολογικής ασφάλειας και προστασίας (Εμπειρογνώμονες Ακτινοπροστασίας και Εμπειρογνώμονες Ιατρικής Φυσικής),
  • παρακολουθεί τα επίπεδα ραδιενέργειας στο περιβάλλον (αέρας, έδαφος, νερά, τρόφιμα, γεωργικά προϊόντα και καταναλωτικά αγαθά),
  • μεριμνά για την προετοιμασία για αποφυγή και αντιμετώπιση ραδιολογικών ατυχημάτων και άλλων ραδιολογικών συμβάντων έκτακτης ανάγκης, σε συνεργασία και με άλλες Υπηρεσίες και εμπλεκόμενους φορείς,
  • ελέγχει τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων και τη διακίνηση ραδιενεργών υλικών στη Δημοκρατία,
  • συντονίζει ή φροντίζει για την ύπαρξη εκπαιδευτικών, επιστημονικών ή άλλης μορφής οργανισμών υπεύθυνων για την παροχή συμβουλών, εκπαίδευσης, επιμόρφωσης, η κατάρτισης ή άλλων σχετικών υπηρεσιών σε θέματα προστασίας από ακτινοβολίες,
  • συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) και άλλους διεθνείς Οργανισμούς σε θέματα σχετικά με ιονίζουσες ακτινοβολίες.
  • επιθεωρεί εργασιακούς χώρους στους οποίους γίνεται χρήση ή είναι πιθανό άτομα να εκτίθενται σε μη-ιονίζουσα ακτινοβολία.

Η ιονίζουσα ακτινοβολία μπορεί να προέρχεται είτε από φυσικές πηγές, όπως είναι η κοσμική ακτινοβολία, διάφορα ραδιενεργά ορυκτά και στοιχεία, το ραδόνιο στο νερό και στη φύση, είτε από τεχνητές πηγές όπως είναι ο εξοπλισμός παραγωγής ακτίνων-Χ και υπολογιστικής (αξονικής) τομογραφίας, οι συσκευές ραδιογραφίας μετάλλων και οι πυρηνικοί αντιδραστήρες.

Η πιο πάνω νομοθεσία για Ακτινοπροστασία και Πυρηνική Ασφάλεια και Προστασία είναι εναρμονισμένη με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, περιλαμβανομένων των Βασικών Προτύπων Ασφάλειας (ΒSS) της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ), και με τα διεθνή Βασικά Πρότυπα Ασφάλειας (International Basic Safety Standards) του ΔΟΑΕ, του οποίου η Κύπρος είναι μέλος από το 1965. Σημειώνεται ότι η Συνθήκη ΕΥΡΑΤΟΜ και οι διάφοροι σχετικοί Κανονισμοί και Αποφάσεις της ΕΥΡΑΤΟΜ εφαρμόζονται αυτόματα στην Κύπρο ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπρόσθετα, η Κύπρος είναι συμβαλλόμενο μέρος σε διάφορες άλλες διεθνείς Συμβάσεις, Συνθήκες, Συμφωνίες και Πρωτόκολλα που αφορούν την πυρηνική ασφάλεια, τη διαχείριση αναλωμένου καυσίμου και ραδιενεργών αποβλήτων, τη μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων, την καταστολή πράξεων πυρηνικής τρομοκρατίας, την έγκαιρη ειδοποίηση και βοήθεια σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος ή ραδιολογικής έκτακτης ανάγκης, τη φυσική προστασία του πυρηνικού υλικού και πυρηνικών εγκαταστάσεων, την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών κ.λπ.

Μετά το πυρηνικό ατύχημα στην Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011, η ΥΠΕΛ, στο πλαίσιο εφαρμογής της νομοθεσίας, σε συνεργασία και με άλλες κυβερνητικές Υπηρεσίες, εφαρμόζει ειδικό πρόγραμμα επιθεωρήσεων, δειγματοληψιών και μετρήσεων ραδιενέργειας αναφορικά με τα εισαγόμενα προϊόντα από την Ιαπωνία και τις γειτονικές περιοχές.

Η ΥΠΕΛ, πέρα από την ευθύνη εφαρμογής της νομοθεσίας και την υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής στον τομέα της Ακτινοπροστασίας και Πυρηνικής Ασφάλειας, αποτελεί κέντρο εμπειρογνωμοσύνης σε θέματα ιονιζουσών ακτινοβολιών και το σημείο επαφής για τα θέματα αυτά με την ΕΥΡΑΤΟΜ, τον ΔΟΑΕ και άλλους διεθνείς φορείς ή αρμόδιες Αρχές Ακτινοπροστασίας και Πυρηνικής Ασφάλειας και Προστασίας.